Klucz do sukcesu strategii rynkowej – transakcje M&A

Ostatnie lata przyniosły szereg interesujących transakcji M&A na rynku handlu detalicznego, zwłaszcza w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej (CEE). Przykłady takie jak przejęcie rumuńskiej sieci sklepów Profi przez holenderską firmę Ahold Delhaize czy strategiczne partnerstwo pomiędzy polskim deweloperem 7R a Nrep, liderem na rynku nieruchomości w krajach nordyckich, wskazują na kluczowe znaczenie lokalizacji w kontekście strategii rynkowych. W latach 2020–2022, zgodnie z raportem firmy doradczej KPMG, Polska zajmowała pierwsze miejsce w regionie Europy Środkowo-Wschodniej zarówno pod względem liczby, jak i wartości transakcji fuzji i przejęć (M&A), potwierdzając tym samym swoją dominującą pozycję w tej dziedzinie.

Warto też zauważyć, że nie tylko liczba i wartość transakcji świadczą o rosnącym znaczeniu M&A w handlu i usługach. Przede wszystkim jest to rezultat dążenia firm do rozszerzenia swojego wpływu, zdobycia nowych rynków i konsumentów oraz zwiększenia efektywności operacyjnej. W dalszej części artykułu przyjrzymy się historii M&A w handlu spożywczym, głównym powodom, dla których firmy decydują się na takie działania, oraz przykładom udanych i mniej udanych transakcji. Analiza tych aspektów pozwoli zrozumieć, w jaki sposób kluczowe nieruchomości komercyjne i strategiczne decyzje M&A wpływają na kształtowanie się rynku.
Poniższa analiza graficzna przedstawia liczbę transakcji M&A w Polsce w latach 2016–2023, pokazując rosnącą tendencję, zwłaszcza od 2021 roku. Mimo pewnych wahań w ciągu lat ogólny trend wskazuje na zwiększającą się aktywność na rynku fuzji i przejęć.

Historyczny kontekst m&a w handlu spożywczym

Od lat 90. XX wieku obserwujemy w Polsce dynamiczny rozwój i konsolidację sieci handlowych. Początkowo rynek ten był zdominowany przez lokalne marki i sklepy. Z biegiem lat fuzje i przejęcia stały się najrozsądniejszym sposobem rozwoju. Dla wielu firm M&A stały się narzędziem do zwiększania skali działania, dostępu do nowych rynków oraz zdobywania przewagi nad konkurencją.

Przykładem tej strategii jest Auchan, który rozpoczął swoją ekspansję w Europie właśnie dzięki przejęciom. Pierwsze kroki firmy na kontynencie były skupione na rynkach zachodnioeuropejskich, gdzie Auchan systematycznie nabywał udziały w lokalnych sieciach, umacniając swoją pozycję. Z czasem strategia ta rozszerzyła się na inne rynki, w tym polski, gdzie marka stała się jednym z wiodących graczy w sektorze handlu spożywczego.

Dlaczego firmy decydują się na m&a?

W świecie biznesu, w którym konkurencja jest zacięta, a dynamika rynkowa nieustannie się zmienia, firmy szukają sposobów na wzmocnienie swojej pozycji rynkowej i adaptację do nowych wyzwań. Transakcje M&A stają się jednym z kluczowych narzędzi pozwalających przedsiębiorstwom osiągnąć te cele. Istnieje wiele powszechnie znanych czynników, które powodują, że firmy wybierają rozwój dzięki M&A, zwłaszcza w sektorze handlu spożywczego. Decydują o tym następujące elementy:

• Dostęp do nowych rynków i konsumentów – przejęcia umożliwiają firmom skuteczną ekspansję na nowe tereny oraz dotarcie do innych grup klientów. Na przykład przedsiębiorstwo z Europy Zachodniej, inwestując w firmę z części środkowo-wschodniej, otwiera sobie drzwi do nowego  wielomilionowego rynku.
• Synergia operacyjna i efekty skali – za pomocą przejęć firmy mogą osiągać efekty skali, zmniejszając redundantne koszty i zwiększając efektywność. Na przykład dwie sieci sklepów spożywczych, łącząc swoje strategie logistyczne, magazynowe i zakupowe, mogą znacznie obniżyć koszty operacyjne.
• Wzrost konkurencyjności i zdobywanie udziału w rynku – w sektorze o niskich marżach i dużej konkurencji przejęcia pomagają zdobywać udziały rynkowe oraz eliminować konkurentów.
• Dywersyfikacja produktów i usług – dążąc do rozszerzenia oferty, firmy często decydują się na przejęcia. Przykładowo sieć supermarketów skoncentrowana na sprzedaży żywności może przejąć firmę specjalizującą się w produktach ekologicznych, by odpowiedzieć na rosnący popyt w tej kategorii.
• Konsolidacja rynku – w wielu branżach, w tym handlu spożywczego, naturalnym procesem jest konsolidacja. Mniejsze firmy się łączą, by stać się bardziej konkurencyjne wobec większych graczy. Te duże przejmują mniejszych konkurentów, aby zwiększyć swoją dominację na rynku.

Przykłady udanych oraz mniej udanych fuzji i przejęć

Kiedy przyglądamy się historii M&A w sektorze handlu spożywczego, zauważamy, że niektóre transakcje wyróżniają się jako szczególnie udane, podczas gdy inne nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Oto przykłady takich przejęć.

Sukcesy

• Przejęcie Whole Foods przez Amazon: w 2017 roku Amazon niespodziewanie przejął sieć supermarketów Whole Foods za 13,7 mld USD. Ta transakcja przyspieszyła wejście Amazon na rynek spożywczy, umożliwiając integrację technologii i innowacji oraz tworzenie unikalnych doświadczeń zakupowych.
• Ekspansja Auchan dzięki przejęciu Reala: w 2012 roku Auchan przejęło sieć sklepów Real, dążąc do wzmocnienia pozycji w Europie Środkowo-Wschodniej. Grupa Auchan rozpoczęła działania operacyjne przejmując nieruchomości w Polsce, Rumunii, Rosji i w Ukrainie. Wartość transakcji wynosiła 1,1 mld EUR. Sprzedaż dotyczyła 91 hipermarketów, a także 13 galerii handlowych. Operacja ta wymagała jeszcze zgody odpowiednich władz antymonopolowych w każdym kraju.
   

Niepowodzenia

• Sears i Kmart: w 2004 roku dwa giganty handlu detalicznego w USA – Sears i Kmart – połączyły siły, tworząc Sears Holdings. Chociaż fuzja wydawała się logiczna, obie firmy miały trudności z konkurencją innych sklepów oraz e-commerce. Nieruchomości i ich lokalizacje, nieudane próby rebrandingu oraz błędy w zarządzaniu powodowały ciągły spadek ich przychodów. W 2018 roku Sears Holdings ogłosił upadłość.
• Walmart w Niemczech: nie jest to typowy przypadek M&A, warto jednak wspomnieć o tej próbie ekspansji w kontekście strategii przejęć. W 1997 roku Walmart wkroczył na niemiecki rynek, przejmując Wertkauf i Interspar. Niestety, niezrozumienie lokalnej kultury zakupowej, wpływu związków zawodowych oraz barier kulturowych utrudniło firmie osiągnięcie sukcesu w Niemczech. W 2006 roku

Walmart zdecydował się wycofać, sprzedając swoje sklepy konkurencyjnej firmie Metro AG.

Wpływ m&a na strategie rynkowe

Transakcje M&A głęboko oddziałują na strategie rynkowe firm, wpływając nie tylko na krajobraz konkurencyjny, lecz także bezpośrednio na podejmowane decyzje. W zależności od specyfiki rynku i okoliczności mogą one prowadzić do ekspansji w nowych obszarach, wprowadzenia innowacyjnych produktów lub usług, a nawet zmiany w modelu biznesowym firmy.

Fuzje i przejęcia mogą służyć jako odpowiedź na zmiany w środowisku rynkowym. Przykładami są adaptacja do nowych regulacji, odpowiedź na zmieniające się zachowania konsumentów czy konieczność sprostania rosnącej konkurencji.

Jednym z najbardziej wymownych przykładów wpływu M&A na strategie rynkowe jest wspomniana już historia ekspansji Auchan w Europie. W dążeniu do poszerzenia swojej obecności Auchan zdecydowało się na przejęcie sieci sklepów Real w Europie Środkowo-Wschodniej, co stało się jednym z ich największych i najbardziej spektakularnych posunięć. Pozwoliło ono firmie na szybkie zdobycie udziałów rynku w nowych krajach tego regionu. W kolejnym kroku poszerzyła ona swoją obecność w Hiszpanii przez zakup sklepów Alcampo. W 2022 roku hiszpańska sieć (będąca częścią Auchan Retail) podjęła strategiczny krok, zawierając umowę na zakup 235 supermarketów od DIA Group.

Działania te pokazują, że przejęcia i fuzje mogą być kluczem do szybkiej ekspansji, dostępu do nowych segmentów rynku czy zasobów. Wspomniana grupa Auchan dzięki swojemu zaangażowaniu w procesy M&A i świadomej strategii zdobyła dominującą pozycję w kolejnych krajach Europy.

Wyzwania w procesie integracji

Integracja po transakcji M&A to kluczowy etap, który determinuje sukces całego przedsięwzięcia. Dwie firmy, które się łączą, stawiają czoła licznym wyzwaniom na płaszczyźnie zarówno operacyjnej, jak i kulturowej.
Niektóre z tych wyzwań to:

• Integracja kulturowa – połączenie dwóch różnych kultur organizacyjnych jest jednym z największych wyzwań po przejęciu. Nawet jeśli obie firmy działają w tej samej branży, mogą mieć różne wartości, cele i praktyki biznesowe. Różnice te mogą prowadzić do konfliktów, obniżenia morale pracowników i trudności w osiągnięciu synergii.
• Integracja systemów – łączenie systemów IT, finansów, HR i innych działów operacyjnych jest skomplikowane i wymaga specjalistycznej wiedzy. Niewłaściwie zarządzana integracja może prowadzić do zakłóceń, nieefektywności i wzrostu kosztów.
• Zarządzanie ludźmi – po przejęciu kluczowe jest efektywne zarządzanie zasobami ludzkimi. Wymaga to oceny kompetencji, ewentualnej rekrutacji lub redukcji personelu oraz zapewnienia odpowiednich szkoleń i wsparcia.
• Komunikacja – kluczem w procesie integracji jest skuteczna komunikacja, zarówno wewnętrzna (między pracownikami obu firm), jak i zewnętrzna (do klientów, dostawców i innych interesariuszy), która powinna być jasna, regularna i przejrzysta.
• Osiąganie synergii – wiele fuzji i przejęć jest motywowanych potencjalnymi korzyściami z synergii, jej osiągnięcie w praktyce jednak bywa trudne. Wymaga to dokładnego planowania i monitorowania.
• Zarządzanie ryzykiem – każde przejęcie wiąże się z ryzykiem, począwszy od niespodziewanych problemów finansowych, a na niewidocznych kwestiach prawnych kończąc.
• Strategia zarządzania nieruchomościami – analiza lokalizacji oraz kosztów nieruchomości staje się kluczowa. W niektórych przypadkach konieczne mogą się okazać przemyślenie sprzedaży lokalizacji lub renegocjowanie umów najmu w celu optymalizacji kosztów.
• Ryzyko regulacyjne – w branży handlu spożywczego przejęcia często podlegają ocenie przez organy ochrony konkurencji w celu zapewnienia zachowania konkurencyjności na rynku. Na przykład przy planowanym przejęciu hipermarketów Real przez Auchan, Polska i reprezentujący ją prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) zgodzili się na transakcję pod warunkiem sprzedaży 8 sklepów w określonych lokalizacjach, aby uniknąć stworzenia monopolu i zapewnić równowagę konkurencyjną na rynku.
   

Sukces w procesie integracji po transakcji M&A wymaga dokładnego planowania, analizy i zarządzania. Wykorzystanie doświadczeń z poprzednich fuzji zakończonych sukcesem może być cennym źródłem wiedzy dla przyszłych przedsięwzięć.

Podsumowanie

Sektor handlu spożywczego, będący dynamicznie rozwijającą się dziedziną, uznaje transakcje M&A za jedno z najważniejszych narzędzi strategicznych w obliczu zmieniającego się krajobrazu rynkowego. Przyglądając się historii oraz analizując różne przypadki, można zauważyć, że decyzje o fuzjach i przejęciach są nie tylko odpowiedzią na rosnące wyzwania konkurencyjne, lecz także sposobem na osiągnięcie synergii, dywersyfikacji oferty oraz zwiększenia zasięgu rynkowego.

Kluczową rolę w całym procesie M&A odgrywa lokalizacja nieruchomości komercyjnych, co podkreślają przykłady, takie jak strategiczne partnerstwo między 7R a Nrep czy przejęcie sieci Profi przez Ahold Delhaize. Odpowiednia lokalizacja może w znaczący sposób wpłynąć na sukces transakcji i przynieść korzyści zarówno dla nabywcy, jak i dla konsumentów.

Chociaż Polska i region Europy Środkowo--Wschodniej stały się kluczowymi rynkami dla transakcji M&A w sektorze handlu spożywczym, powodzenie takiej transakcji nie jest gwarantowane. Istotne jest skrupulatne planowanie, zrozumienie rynku docelowego oraz umiejętność integracji na wielu poziomach – od kulturowego po technologiczny.

Z historii przejęć w sektorze handlu spożywczego możemy wyciągnąć ważne wnioski. Przejęcie Whole Foods przez Amazon w 2017 roku, które pozwoliło gigantowi internetowemu na ekspansję na rynek spożywczy, czy ekspansja Auchan dzięki przejęciu sieci sklepów Real w 2012 roku, co umocniło pozycję firmy w Europie Środkowo-Wschodniej, są jasnymi przykładami udanych transakcji M&A. Z drugiej strony historie takie jak fuzja Sears i Kmart czy próba ekspansji Walmart w Niemczech, pokazują, jak trudne i ryzykowne mogą być takie przedsięwzięcia bez odpowiedniego przygotowania i zrozumienia lokalnego rynku.

W obliczu przyszłości firmy muszą kontynuować adaptację i innowacje, pamiętając o kluczowej roli M&A w kształtowaniu ich strategii rynkowych. Jak pokazała historia, dobrze przemyślane i skutecznie wdrożone transakcje M&A mogą stanowić fundament do trwałego wzrostu i sukcesu na rynku handlu spożywczego.