Niejednokrotnie się zdarza, że inwestor pomimo uzyskania warunków przyłączenia, ze względu na sposób, w który zostały one określone, nie może realizować swoich celów biznesowych, względnie – nie może ich zrealizować w sposób zgodny z prawem, a więc bezpieczny.
Problemem jest również czas oczekiwania na przyłączenie, sięgający w znanych mi przypadkach nawet 18 miesięcy.
Z moich obserwacji wynika, że przedsiębiorstwa dystrybucyjne wykorzystują swoją monopolistyczną pozycję, przerzucając na deweloperów konieczność ponoszenia nakładów na rozwój sieci elektroenergetycznej.
Jak się wydaje, osoby decyzyjne w przedsiębiorstwach dystrybucyjnych mają świadomość, że związani umowami z klientami i korzystający z zewnętrznych źródeł finansowania deweloperzy nie mogą pozwolić sobie na wielomiesięczny poślizg przy oddawaniu poszczególnych inwestycji. W związku z tym niejednokrotnie zgadzają się na warunki, które mogą być uznane za niesprawiedliwe.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie możliwości, jakie mają inwestorzy, którzy napotykają na trudności z przyłączeniem inwestycji do sieci na satysfakcjonujących warunkach.
Sieć dystrybucyjna i operator systemu dystrybucyjnego
Siecią dystrybucyjną elektroenergetyczną jest sieć wysokich, średnich i niskich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu dystrybucyjnego.
Operatorem takiego systemu elektroenergetycznego jest przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci dystrybucyjnej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi.
Lwia część polskiego rynku dystrybucji energii należy do 5 największych przedsiębiorstw, czego współwłaścicielem 4 z nich jest Skarb Państwa. Poza nimi na lokalnych rynkach działa ponad 170 mniejszych przedsiębiorstw dystrybucyjnych. Są one monopolistami na obszarze, na którym działają. Jest to monopol naturalny – oparty na infrastrukturze do dostarczania energii do odbiorców.
Przyłączenie do sieci – obowiązek przedsiębiorstwa dystrybucyjnego
Przyłączenie do sieci to budowa odcinka lub elementu sieci służącego do połączenia urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu ubiegającego się o ich przyłączenie z pozostałą częścią sieci.
Operator systemu dystrybucyjnego ma obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotami ubiegającymi się o przyłączenie, na zasadzie równoprawnego traktowania i przyłączania. Nie jest to jednak obowiązek bezwarunkowy. Operator może odmówić przyłączenia do sieci, jeżeli brak jest warunków technicznych lub ekonomicznych dla przyłączenia. Poza tym obowiązek uwarunkowany jest posiadaniem przez wnioskodawcę tytułu prawnego do przyłączanego obiektu. Istotne znaczenie ma również okoliczność, czy rozwój sieci dystrybucyjnej na danym obszarze został przewidziany w tzw. planie rozwoju, zatwierdzonym przez Prezesa URE.
Warunki przyłączenia
Warunki przyłączenia wydane przez przedsiębiorstwo dystrybucyjne wskazują, jakie parametry musi spełniać instalacja podmiotu ubiegającego się o przyłączenie do sieci, aby takie przyłączenie było możliwe. Ważne są przez 2 lata od dnia ich doręczenia. W okresie ważności warunki przyłączenia stanowią warunkowe zobowiązanie przedsiębiorstwa dystrybucyjnego do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej.
Wniosek o określenie warunków przyłączenia
Podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci1 składa wniosek o określenie warunków przyłączenia w przedsiębiorstwie energetycznym, do którego sieci zamierza się przyłączyć. Przedsiębiorstwo energetyczne ustala oraz udostępnia wzór wniosku o określenie warunków przyłączenia.
Czas oczekiwania na określenie warunków przyłączenia zależy od tego, do której grupy przyłączeniowej należy wnioskodawca. Termin ten wynika z ustawy Prawo energetyczne i waha się od 21 do 150 dni – w zależności od grupy przyłączeniowej. Podmioty ubiegające się o przyłączenie do sieci dzieli się na grupy, biorąc pod uwagę parametry sieci, standardy jakościowe paliw gazowych lub energii oraz rodzaj i wielkość przyłączanych urządzeń, instalacji i sieci2. Na przykład przedsiębiorstwo dystrybucyjne ma na wydanie warunków przyłączenia 21 dni
(licząc od dnia złożenia wniosku), jeżeli
wnioskodawca zaliczony jest do V lub VI grupy przyłączeniowej – w przypadku przyłączenia do sieci o napięciu nie wyższym niż 1 kV. Warunki przyłączenia są przekazywane wnioskodawcy wraz z projektem umowy o przyłączenie do sieci.
Odmowa przyłączenia
Przedsiębiorstwo dystrybucyjne może odmówić określenia warunków przyłączenia, jeżeli brak jest warunków technicznych lub ekonomicznych dla przyłączenia. Przedsiębiorstwo energetyczne ma wówczas obowiązek niezwłocznie pisemnie powiadomić o odmowie prezesa URE i wnioskodawcę, podając przyczyny odmowy.
Niekorzystne warunki przyłączenia
Sąd Najwyższy w wyroku z 6 października 2016 r. w sprawie prowadzonej pod sygnaturą akt III SK 50/15 orzekł, że nie można odmowy zawarcia umowy sprowadzać tylko do przypadku, kiedy przedsiębiorstwo prowadzące działalność w zakresie przesyłu lub dystrybucji energii elektrycznej wprost odmawia zawarcia umowy. W praktyce za odmowę zawarcia umowy uznać można także sytuację, w której warunki przyłączenia lub postanowienia umowy są niemożliwe do zaakceptowania. Przykładem takich warunków są takie, których realizacja spowoduje naruszenie § 183 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tj. Dz. U. z 2019 r.,
poz. 1065). Naruszenie ww. przepisu może zachodzić wówczas, gdy przedsiębiorstwo dystrybucyjne ustala miejsce przyłączenia dla wielu budynków w jednym, oddalonym od nich punkcie na granicy działki. Takie rozwiązanie jest z pewnością tańsze dla przedsiębiorstwa dystrybucyjnego niż doprowadzenie sieci do poszczególnych, oddalonych od siebie budynków.
W § 183 ust. 1 pkt 1 wspomnianego rozporządzenia wskazano, że w instalacjach elektrycznych należy stosować złącza instalacji elektrycznej budynku umożliwiające odłączenie od sieci zasilającej i usytuowane w miejscu dostępnym dla dozoru i obsługi oraz zabezpieczone przed uszkodzeniami, wpływami atmosferycznymi, a także ingerencją osób niepowołanych.
Wniosek o rozstrzygnięcie sporu
W art. 8 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne wskazano, że spór pomiędzy podmiotem ubiegającym się o przyłączenie do sieci lub zwiększenie mocy przyłączeniowej a przedsiębiorstwem energetycznym może zostać rozstrzygnięty przez prezesa URE.
Inwestorzy z branży deweloperskiej niejednokrotnie nie mogą wdać się w spór o przyłączenie do sieci z przedsiębiorstwem energetycznym. Problem polega na tym, że rozstrzygnięcie takiego sporu może zająć prezesowi URE nawet kilkanaście miesięcy. Poza tym pozytywne rozstrzygnięcie sporu może okazać się pyrrusowym zwycięstwem. Przedsiębiorstwo dystrybucyjne może bowiem wnieść odwołanie od decyzji prezesa URE do sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jest to sąd rozstrzygający spory w sektorach regulowanych, w tym w energetyce. Problem polega na tym, że na rozstrzygnięcie w sprawie odwołania od decyzji prezesa URE czeka się dalszych kilkanaście miesięcy.
Wolnorynkowa umowa o przyłączenie do sieci
Zasadą jest, że przedsiębiorstwo energetyczne nie może pobierać innych opłat za przyłączenie niż obliczone na podstawie przepisów. Istnieje jednak wyjątek od tej zasady. W przypadku gdy przedsiębiorstwo energetyczne odmówi przyłączenia do sieci z powodu braku warunków ekonomicznych, za przyłączenie do sieci przedsiębiorstwo to może ustalić opłatę w wysokości uzgodnionej z podmiotem ubiegającym się o przyłączenie do sieci w umowie o przyłączenie do sieci.
Rozwiązanie to jest szczególnie warte rozważenia wówczas, gdy z jednej strony brak jest czasu na spór przed prezesem URE i ewentualnie przed SOKiK, z drugiej zaś inwestor może przenieść koszty poniesione przyłączenia na swoich kontrahentów,
np. nabywców mieszkań lub fundusze inwestycyjne kupujące nieruchomości komercyjne.
Alternatywy
Przy większych inwestycjach deweloperskich w przypadku niekorzystnego ukształtowania warunków przyłączenia przez lokalne przedsiębiorstwo sieciowe warto rozważyć rozwój własnej sieci dystrybucyjnej lub nawiązanie współpracy z wyspecjalizowanym podmiotem. Na polskim rynku działają przedsiębiorstwa rozwijające swoje sieci na obszarach dużych obiektów handlowych, parków logistycznych, biur i osiedli. W takich przypadkach konieczne jest uzyskanie koncesji na dystrybucję energii elektrycznej na danym obszarze, a także uzyskanie warunków przyłączenia dla nowej sieci.
Podsumowanie
Deweloperzy są szczególnie eksponowani na ryzyko nadużyć ze strony przedsiębiorstw dystrybucyjnych.
Problemy z przyłączeniem do sieci dystrybucyjnej w niektórych częściach Polski mogą zakłócać dynamiczny rozwój projektów deweloperskich. Większość z tych problemów można rozwiązać. Jednak zarówno prowadzenie sporu o przyłączenie do sieci przed prezesem URE, jak i organizacja nowej sieci dystrybucyjnej wymagają czasu. Rozsądnym podejściem wydaje się rozpoznanie możliwości przyłączenia do sieci planowanej inwestycji na wczesnym etapie. Powyższe dotyczy zwłaszcza tych inwestorów, którzy dysponują bankiem ziemi.
