Wydarzenie gromadzi decydentów szczebla krajowego, administracji samorządowej oraz znanych ekspertów z branżm takich jak: transport, budownictwo, bezpieczeństwo, energetyka, zarządzanie danymi, czy również usług publicznych. To sprawia, że Smart City Forum jest zdecydowanie najważniejszą w Polsce inicjatywą poświęconą inteligentnym miastom w takiej skali i z takim zapleczem merytorycznym.
Strona konferencji: XV edycja Smart City Forum
Nowe podejście do projektowania przestrzeni użyteczności publicznej. Trendy w architekturze i nowoczesnej urbanistyce
Zmiany w podejściu do ekologii, związane z coraz większym zanieczyszczeniem miast, w połączeniu z ogromnym postępem technologicznym sprawiają, że jesteśmy świadkami transformacji urbanistycznej. Życie na mocno zurbanizowanych terenach ze względu na procesy klimatyczne i gospodarcze staje się coraz trudniejsze. Zadaniem projektantów jest wyznaczanie trendów, które z jednej strony pozytywnie wpłyną na dobrostan mieszkańców, a z drugiej – na środowisko naturalne. Wiele globalnych problemów dotyka nas lokalnie, a dobrostan ludzi zależny jest od wielu czynników, na które realnie wpływają projektanci i planiści.
Dwa główne trendy w nowoczesnej urbanistyce to ekologia i wykorzystywanie nowoczesnych technologii. Zrównoważone budownictwo oznacza, że budynki są ekologiczne nie tylko w trakcie ich używania, ale również podczas projektowania, budowy i ewentualnej utylizacji. Odpowiednia droga projektowa zwraca się zatem ku zeroemisyjnym i zero-energetycznym budynkom, na każdym etapie ich „życia”. Nie można tutaj zapominać także o komunikacji – zarówno na osiedlach, jak i w przestrzeniach miejskich coraz częściej stawia się na promocję ruchu rowerowego i pieszego, a na ograniczanie ruchu samochodowego.
Z kolei jeśli chodzi o wykorzystywanie nowoczesnych technologii, kluczem jest wykorzystywanie jej już na etapie projektowym. Za pomocą różnorodnych narzędzi można symulować i planować rozwiązania, które odpowiedzą na współczesne wyzwania i potrzeby mieszkańców. Narzędzia informatyczne pozwalają m.in. symulować zyski płynące z energii słonecznej, opracowywać ochronę przeciwwiatrową czy dbać o odpowiedni poziom hałasu. Ciekawym rozwiązaniem jest także symulacja cyklu obiektu w przestrzeni wirtualnej. Umożliwia ona analizę kosztów związanych z całym cyklem życia budynku.
Jak projektuje się teraz przestrzeń miejską? Jakie są trendy?
Odpowiedź na tak postawione pytanie nie jest łatwa i niestety zależy od wielu czynników. Kluczowe znaczenie odgrywają w tym przypadku funkcje przypisane danej przestrzeni miejskiej, jej lokalizacja, czy też istniejące uwarunkowania techniczne. Inne założenia towarzyszyć będą obszarom przemysłowym, inne mieszkaniowym, a jeszcze inaczej podchodzić będziemy do stref rekreacyjno-wypoczynkowych, czy turystycznych. Rozwijając silnie zurbanizowaną przestrzeń śródmiejską napotkamy wiele ograniczeń architektonicznych bądź technicznych, które z kolei rzadziej pojawiać się będą na terenach peryferyjnych. W przypadku obiektów zabytkowych oraz stref ochrony konserwatorskiej odrębną sprawą jest uzgodnienie planowanych działań z właściwym miejscowo konserwatorem zabytków. W każdym z tych przypadków należy jednak zwrócić uwagę na kilka uniwersalnych zasad, które winny leżeć u podstaw projektowania przestrzeni miejskiej. Zaliczam do nich, po pierwsze, wysoką dostępność komunikacyjną z priorytetem dla publicznej komunikacji zbiorowej oraz alternatywnych form przemieszczania się - pieszo i rowerem. Krótki czas przejazdu i wygoda przemieszczania się są obecnie jednym z najistotniejszych czynników warunkujących jakość życia w mieście. Wobec wzrastającego zatłoczenia na drogach, problemów z parkowaniem pojazdów centrach miast, uprzywilejowanie komunikacji zbiorowej oraz pieszo-rowerowej ma kluczowe znaczenie w organizowaniu przestrzeni miejskiej. Drugą, bardzo ważną determinantą rozwoju współczesnych miast jest ochrona środowiska. W tym przypadku mam na myśli zarówno dbanie o harmonijny rozwój zielni miejskiej i zapewnienie odpowiedniej powierzchni biologicznie czynnej, jak również zagospodarowanie i zatrzymanie wód opadowych. Stosując tego typu rozwiązania ograniczymy negatywne skutki zmian klimatu przejawiające się w zjawiskach miejskiej wyspy ciepła, nawalnych deszczy, czy susz. Osiągniemy również korzyści ekonomiczne wykorzystując wodę deszczową do utrzymania zieleni miejskiej oraz zniwelujemy opłaty z tytułu jej odprowadzania do kanalizacji deszczowej. Trzecim czynnikiem warunkującym nowoczesne projektowanie przestrzeni w miastach jest jej funkcjonalność, bezpieczeństwo i dostępność dla osób z niepełnospawnościami. Bardzo ważne jest przy tym tzw. „wyprzedzające myślenie”, polegające na przewidywaniu trendów rozwojowych, w tym dotyczących nowych technologii, znajomości oczekiwań mieszkańców, obserwowaniu zamian w ich postawach społecznych, konsumpcyjnych, czy zawodowych. Przykładem może tu być chociażby dynamiczny rozwój elektromobilności determinujący zapotrzebowanie na infrastrukturę ładowania pojazdów. Rewitalizacja atrakcyjnych połączeń kolejowych w obszarze funkcjonalnym miasta wymaga tworzenia centrów przesiadkowych, a stale rosnąca świadomość zdrowego stylu życia wśród mieszkańców wymaga nowoczesnej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, w tym rowerowej. Ponad wszelką wątpliwość likwidowane być muszą wszelkie bariery architektoniczne, a dostępne technologie winny wspierać osoby z niepełnosprawnościami w korzystaniu z infrastruktury miejskiej. Takie podejście wymaga nie tylko pogłębionych analiz dostępnych danych, czy wykorzystania nowoczesnych narzędzi planistycznych, lecz przede wszystkim, pogłębiania procesów partycypacyjnych i konsultacyjnych, które leżą u podstaw bieżących procesów smart w zarządzaniu miastem. Przestrzeń miejska służy jej mieszkańcom, winna być zatem dla nich „czytelna”, funkcjonalna, bezpieczna i atrakcyjna, a infrastruktura w niej zlokalizowana dostępna oraz odpowiadająca ich faktycznym oczekiwaniom i potrzebom. Dlatego w projektowaniu przestrzeni miejskiej niezbędny jest otwarty dialog z mieszkańcami oraz konieczność zawarcia swoistego rodzaju kontraktu społecznego w celu pogodzenia często odmiennych interesów poszczególnych użytkowników miasta, np. kierowców i rowerzystów, czy młodzieży i seniorów. Rozbieżności w stosunku do oczekiwanych kierunków rozwoju miasta jest znacznie więcej, stąd też oprócz zrównoważonego projektowania przestrzeni miejskiej niezbędne jest podejmowanie działań dotyczących budowania świadomości mieszkańców w zakresie celów, potrzeb i korzyści oraz uwarunkowań prawnych i technicznych podejmowanych działań. - mówi Tadeusz Krzakowski, Prezydent Miasta Legnicy.
Przykłady przyjaznej przestrzeni miejskiej: konkretne dobre rewitalizacje, ucieczka od betonozy i zazielenianie miast
Przyjazna przestrzeń miejska powinna być zaprojektowana w zgodzie z naturą i odpowiadać na potrzeby mieszkańców. To taka przestrzeń, do której chętnie się wraca, spędza czas, pracuje i odpoczywa. W ostatnich latach w kreowaniu miejskiej przestrzeni duże znaczenie ma placemaking, czyli nadawanie nowego życia zapomnianym bądź zaniedbanym wcześniej miejscom. Dobry projekt jest podstawą udanej rewitalizacji. Powinien uwzględniać elementy tożsamościowe czy historyczne danego miejsca, ale jednocześnie świetnie wpisywać się w krajobraz przestrzeni. Z jednej strony rewitalizacja musi uwzględniać autentyczność miejsca, a z drugiej – być doskonale zaadaptowana do pełnienia nowych funkcji dla mieszkańców i odwiedzających. W ostatnich latach w Polsce z sukcesem dokonano kilku wartościowych rewitalizacji, które pozwoliły zachować tożsamość historyczną, a jednocześnie służyć ludziom. Można tutaj przytoczyć takie przestrzenie, jak: Browary Warszawskie, łódzka Manufaktura, katowicka Strefa Kultury, bydgoska Wyspa Młyńska czy gdańskie Dolne Miasto.
Mimo, iż w wielu miastach stworzono miejsca pozbawione zieleni, trend przyjaznej przestrzeni miejskiej zakłada zazielenianie i ucieczkę od betonozy. Postępujące zmiany klimaty wymuszają odbetonowanie miast, a do tego potrzebne są realne działania. Zazielenianie miast jest jedną z ważniejszych broni w walce z kryzysem klimatycznym, jednak do pogodzenia są takie kwestie, jak coraz większa liczba ludności, inwestycje komercyjne i potrzeby mieszkańców. Co ciekawe, nowoczesne technologie mogą ułatwić urbanistom i projektantom zazielenianie miast. Do tej pory możliwe to było za pomocą mapowania stanu drzew, co było żmudnym, długim i kosztownym procesem, nie zawsze dokładnym. Nowoczesne technologie umożliwiają dzisiaj wykonywanie zdjęć satelitarnych i wykorzystywanie sztucznej inteligencji do mapowania drzewostanu w danej przestrzeni. Wprawdzie rozwiązanie to testowane jest przede wszystkim na ten moment za oceanem, to jest to trend, który powinien być brany pod uwagę podczas planowania przestrzeni miejskiej przez urbanistów. Tym bardziej, że systematycznie pojawiają się nowe rozwiązania z zakresu ekologii, wykorzystujące sztuczną inteligencję i cyfrowe technologie. Wydaje się, że wystarczy po nie jedynie sięgnąć i w odpowiedni sposób zaimplementować.
Strategie w projektowaniu przestrzeni miast przyszłości: technologie cyfrowe, proptech, inteligentne budynki efektywne energetycznie
Miasta przyszłości muszą być z jednej strony przyjazne mieszkańcom, a z drugiej – być też efektywne kosztowo. Współcześni urbaniści powinni kierować się strategią, w której pierwsze skrzypce odgrywa bezpieczeństwo i komfort mieszkańców, odzyskiwanie przestrzeni dla pieszych, rewitalizacje zapomnianych lub zaniedbanych miejsc, nacisk na transport rowerowy i publiczny. Ważnym elementem strategii powinna być tzw. strategia rozwoju do wewnątrz, a zatem ograniczanie rozrostowi przedmieść, co łączy się z wspomnianymi rewitalizacjami, dogęszczaniem istniejącej zabudowy i wykorzystywaniem istniejącej już infrastruktury. Istotnymi elementami strategii w projektowaniu miast przyszłości powinno być również planowanie parkingów (wpływa to na decyzje transportowe mieszkańców) czy zwracanie się do centrów miast. Tutaj znowu powrócimy do rewitalizacji, która umożliwia ożywianie ważnych punktów miasta i rozwijanie pełnionych przez nie funkcji. Warto tutaj jednak podkreślić, że nie chodzi wyłącznie o rewitalizację budynków, ale zmiany muszą iść dalej – obejmować działania aktywizujące dany obszar i być maksymalnie funkcjonalne.
W kreowaniu przyjaznych przestrzeni, ale także miejsc do mieszkania, powinny urbanistom i projektantom pomagać wspomniane technologie cyfrowe, pozwalające na prototypowanie inwestycji, jak również na tworzenie wirtualnych modeli 3D, co pozwoli na ograniczanie kosztów oraz ich planowanie w przyszłości.
Ważnym elementem inteligentnej energetyki siłą rzeczy są inteligentne budynki, a także smarthomes, które coraz częściej można już spotkać w ofertach deweloperów. Wysoko zaawansowane technicznie budynki mogą mieć przeróżne przeznaczenie. Mogą to być równie dobrze inteligentne domy, ale także budynki użyteczności publicznej, szkoły, szpitale czy banki. Poza wykorzystywaniem nowoczesnych technologii ułatwiających funkcjonowanie, inteligentne budynki posiadają instalacje, które realnie pozwalają oszczędzać energię. To z jednej strony wpisuje się w trend pro-ekologiczny, ale wydaje się być także doskonałym rozwiązaniem na czasy, w których mamy do czynienia z wysokimi rachunkami za energię. Paradoksalnie kryzys energetyczny, jakiego jesteśmy świadkami, może przyspieszyć stosowanie inteligentnych rozwiązań i jeszcze większe zainteresowanie nimi.
Technologie cyfrowe w wielkoskalowym budownictwie miejskim
Mimo, że budownictwo wciąż jest odrobinę „w tyle”, jeśli chodzi o wykorzystywanie nowoczesnych rozwiązań, cyfryzacja w tej branży systematycznie się rozwija. Jakie technologie cyfrowe stosowane są w budownictwie miejskim? Są to między innymi technologie AR (Augmented Reality), BIM, czyli modelowanie informacji o budynku, inteligentne miasta czy internet rzeczy.
BIM to zintegrowane projektowanie w 3D, które bardzo szybko się rozwija. Technologia rozszerzonej rzeczywistości pozwala stworzyć wirtualny model budynku w takiej formie, jak gdyby był już realnie zbudowany. Pozwala to w bardzo łatwy sposób zarządzać i koordynować prace różnych zespołów, odpowiedzialnych za instalacje, architekturę i konstrukcję.
Modelowanie BIM umożliwia zwiększenie efektywności inwestycji i zniwelowanie ewentualnych błędów na bardzo wczesnym etapie. Co istotne, łączenie modeli z danymi (np. pochodzącymi z georadarów), pozwala na tworzenie budynków przyjaznych środowisku. Prototypowanie inwestycji to ułatwienie zarówno dla architektów, jak i dla klientów końcowych (w przypadku budownictwa mieszkalnego i przestrzeni miejskich). Technologie cyfrowe pozwalają na tworzenie dopasowanych indywidualnie rozwiązań, ale również niezwykle dokładnych i realistycznych. Możliwości modelowania inwestycji są imponujące i świetnie nadają się do tworzenia zarówno inwestycji mieszkalnych, jak i wielkoskalowego budownictwa miejskiego. Dobrym przykładem może być stworzony za pomocą technologii BIM norweski most Randselva, który jednogłośnie został okrzyknięty najlepszym projektem BIM na całym świecie. Projekt ten był niezwykle skomplikowany m.in. ze względu na złożoną geometrię i układ zbrojenia, a stworzenie modelu 3D bardzo ułatwiło pracę zarówno na etapie projektu, jak dalszego wykonania. Co ciekawe, w pracy nad mostem brało udział kilka zespołów projektowych, w tym jeden pochodzący z naszego kraju.
Podsumowując, trendy w architekturze i nowoczesnej urbanistyce odpowiadają wyzwaniom wywołanym zmianom klimatycznym, a dużą w nich rolę odgrywają nowoczesne technologie. Jak widać na przykładach wartościowych rewitalizacji obszarów miejskich w Polsce, projektanci idą z duchem odchodzenia od betonozy, jednocześnie odpowiadając na potrzeby mieszkańców. Przyjazna przestrzeń miejska powinna być nie tylko zaprojektowana zgodnie z naturą, ale stawiać właśnie potrzeby mieszkańców na pierwszy miejscu. Strategia miast przyszłości wiąże się ściśle z wykorzystywaniem nowoczesnych technologii, które pozwolą tworzyć budynki nie tylko efektywne energetycznie, ale też użytecznie i kosztowo.
